Na początek jedno wyjaśnienie: pełna nazwa dokumentu to „Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych“.
Pierwszym i głównym zadaniem Dyrektywy jest wprowadzenie domniemania zatrudnienia dla każdego, kto pracuje za pośrednictwem Platformy Internetowej. Konieczne będzie ustalenie kryteriów, których spełnienie powoduje, że „wykonawca“, „przedsiębiorca“ lub „podwykonawca“ staje się po prostu pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Każdy kraj będzię samodzielnie ustalał te kryteria. Może ich być niewiele, np. dwa, trzy, ale może też ich być kilkanaście. Wiadomo: im będzie ich więcej, tym trudniej będzie „stać się“ pracownikiem. Mogłoby nimi być np: praca jest wykonywana w określonych godzinach, istnieje system oceny pracownika, wynagrodzenie za pracę jest ustalane przez Platformę (a nie przez rzekomego „przedsiębiorcę“).
Drugim zadaniem Dyrektywy jest ustalenie zasad zarządzania pracownikami z wykorzystaniem Algorytmów. Chodzi o unormowanie, które decyzje względem pracowników może podejmować Algorytm, a które tylko człowiek. Chodzi także o określenie jasnych i jawnych kryteriów dotyczących podejmowania decyzji wobec pracownika. Obecnie często nie wiadomo dlaczego obniżono nam ocenę (jako pracownikowi) ani też jakie są kryteria ustalania naszego wynagrodzenia. Tak samo obecnie częstą praktyką jest, że jedynym kontaktem z Platformą jest czat z botem. Dyrektywa to zmienia.
Dyrektywa wprowadza szereg definicji, ustalających jasno co jest czym.
Cyfrowa Platforma Pracy (Artykuł 2)
Jest osoba fizyczna lub prawna (firma) świadcząca usługę, która spełnia wszystkie poniższe wymagania:
- Usługa świadczona jest przynajmniej w części na odległość za pośrednictwem środków elektronicznych takich jak strona internetowa lub aplikacja mobilna
- Usługa jest realizowana na żądanie usługobiorcy (klienta)
- Platforma jest niezbędnym i istotnym elementem w organizacji pracy wykonywanej przez osoby fizyczne, które za to otrzymują wynagrodzenie, niezależnie od tego, czy praca ta jest wykonywana online, czy w określonym miejscu
- Działalność Platformy polega na wykorzystaniu zautomatyzowanego systemu monitorowania lub podejmowania decyzji
I co ważne: Dyrektywa nie precyzuje jakiego typu to są usługi. Oczywiście są to usługi przewozu ludzi, dostawy towarów, ale także wszystkie inne: porządkowe, opiekuńcze, prace online…
Domniemanie prawne stosunku pracy (Artykuł 5)
Umowę między Platformą a osobą wykonującą pracę na tej Platformie uznaje się w świetle prawa za stosunek pracy (w Polsce Umowa o Pracy), jeżeli określone fakty wskazują na kontrolę i kierowanie tą pracą. Zasada domniemania zatrudnienia powinna działać na korzyść osób wykonujących pracę za pośrednictwem Platform Internetowych.
Rola Pośredników (Artykuł 3)
Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby osoby wykonujące pracę za pośrednictwem Platform, które pozostają w stosunku umownym z Pośrednikiem (a nie bezpośrednio z Platformą), korzystały z tego samego poziomu ochrony zapewnianego przez Dyrektywę, co osoby, które mają bezpośrednią umowę z Platformą.
Zarządzanie Algorytmiczne (Artykuły od 7 do 15)
Dyrektywa wprowadza ograniczenie w przetwarzaniu naszych danych osobowych. Wprowadza również przejrzystość w zakresie zautomatyzowanych systemów monitorowania lub podejmowania decyzji. Konieczny będzie nadzór człowieka nad Algorytmami. To oznacza, że każda decyzja o ograniczeniu, zawieszeniu lub rozwiązaniu umowy pracy lub zawieszenie konta osoby wykonującej pracę na Platformie lub jakakolwiek inna decyzja o „równoważnej szkodzie“ powinna zostać podjęta przez człowieka a nie przez Algorytm.
Dyrektywa wprowadza również prawo do weryfikacji przez człowieka decyzji podjętej przez algorytm oraz wyjaśnienia jej.
Dyrektywa wprowadza również obowiązek ocen ryzyk związanych z zasadami BHP w kontekście decyzji podejmowanych przez Algorytm (np. gdy zmusza on pracownika do niebezpiecznie szybkiej jazdy po ośnieżonych ulicach).
Większość z tych praw przysługuje także osobom prowadzącym działalność na własny rachunek za pośrednictwem platform internetowych.
Informacje i konsultacje (Artykuł 13)
Dyrektywa potwierdza stosowania innych dyrektyw UE w sprawie prawa do informacji i konsultacji również w odniesieniu do decyzji biznesowych. Chodzi o takie decyzje, które mogą prowadzić do wprowadzenia lub do zmian w stosowaniu zautomatyzowanego monitorowania pracowników lub podejmowania zautomatyzowanych decyzji (wydaje się to być istotne dla związków zawodowych, które będą mogły brać udział w konsultacjach)
Kanały komunikacji osób wykonujących pracę na platformie (Artykuł 20)
Platformy muszą umożliwiać osobom wykonującym pracę kontaktowanie się i komunikowanie ze sobą w sposób prywatny i bezpieczny.
Promowania rokowań zbiorowych (Artykuł 25)
Państwa członkowskie powinny podejmować odpowiednie środki w celu promowania roli partnerów społecznych (np. związków zawodowych) i zachęcać do korzystania z prawa do rokowań układów zbiorowych z pracownikami pracującymi dla Platform.
Jak Dyrektywa będzie wprowadzana w Polsce?
Jeszcze nie uzgodniono tekstów tłumaczeń Dyrektywy na języki Unii Europejskiej. Więc nie ma jeszcze jednolitego tekstu. Wg informacji z Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej tłumaczenia zostaną uzgodnione jesienią 2024. Jeśli tak się stanie, to realna perspektywa aby Dyrektywa została wdrożona w Polsce to koniec 2025 roku.
Tymczasowo tekst dyrektywy (wraz z obszernym wstępem) możecie znaleźć np tutaj
No i oczywiście (o czym już pisaliśmy): nie wiadomo jak Dyrektywa będzie wdrożona w Polsce. Ministerstwo Pracy zaproponuje swoje rozwiązania, potem Sejm i Senat może to dowolnie zmienić. Więc najważniejsze dla nas pytanie „Czy Dyrektywa poprawi nam warunki pracy, czy też zabetonuje status quo?“ nadal jest bez odpowiedzi.
—
Dziękujemy Sylwii Rainone z ETUI za udostępnienie materiałów do tego artykułu.
#zentrale_dyrektywa
